Είναι γνωστό εδώ και δεκαετίες ότι η κατανάλωση ψητού κρέατος σε συνδυασμό με μια σαλάτα αποτελεί σίγουρη μέθοδο αδυνατίσματος που πολλοί χρησιμοποιούν για να μειώσουν τα κιλά τους. Μάλιστα ορισμένοι ενθουσιάζονται τόσο πολύ από τα αποτελέσματα που το υιοθετούν και ως μόνιμο τρόπο διατροφής. Βέβαια πέρα από το ‘απλοϊκό’ ψητό και σαλάτα, υπάρχουν γνωστές διάσημες ‘δίαιτες’ οι οποίες ως ένα μεγάλο βαθμό στηρίζονται πάνω στην αρχή του ‘ψητό και σαλάτα’, και φυσικά αναφέρομαι στις πρωτεϊνικές δίαιτες όπως του Atkin και του Dukan. Η βασική αρχή των συγκεκριμένων ‘διαίτων’ είναι ότι επιτρέπουν την κατανάλωση πρωτεϊνικών τροφίμων όπως τα πουλερικά, το κρέας, τα ψάρια, τα θαλασσινά, τα γαλακτοκομικά και ορισμένα λαχανικά, ενώ η κατανάλωση τροφών όπως τα σιτηρά και τα παράγωγα αυτών δημητριακά, ψωμί και ζυμαρικά, το ρύζι, η πατάτα, τα όσπρια, οι ξηροί καρποί και τα φρούτα είναι μηδενική, κρατώντας την κατανάλωση της ζάχαρης και γενικότερα των υδατανθράκων στο ελάχιστο.

Φυσικά και στις δύο αυτές ‘δίαιτες’ σημαντικό ρόλο έπαιξε η αποδοχή τους από κάποιους διάσημους ανθρώπους που τα αποτελέσματά τους έγιναν αντιληπτά από το ευρύ κοινό με αποτέλεσμα οι συγκεκριμένες ‘δίαιτες’ να γνωρίσουν άμεση διασημότητα και φήμη.

Η ‘δίαιτα’ του Atkin γνώρισε τεράστια αποδοχή από το κοινό το 2003-2004 όπου υπολογίζεται ότι το 10 % των κατοίκων της Β. Αμερικής ακολουθούσε την ‘δίαιτα’ του Atkin εκείνη την περίοδο. Επίσης, εκείνη την περίοδο παρουσιάστηκε πτώση στις πωλήσεις βασικών τροφίμων όπως τα μακαρόνια και το ρύζι και οδήγησε την βιομηχανία τροφίμων να δημιουργήσει για πρώτη φορά σνακ χαμηλά σε υδατάνθρακες και υψηλά σε πρωτεΐνη, τα γνωστά πρωτεϊνικά σνακ.

Η ‘δίαιτα’ του Dukan έκανε πωλήσεις 7 εκατομμυρίων παγκοσμίως, μεταφραστικέ σε 14 γλώσσες, εκδόθηκε σε 32 χώρες, και υπολογίζεται ότι 2 εκατομμύρια άτομα την ακολουθούν στην Γαλλία αυτή την στιγμή.

Η ‘δίαιτα’ του Atkin αποτέλεσε αιτία διαφωνίας μεταξύ πολλών επιστημόνων καθώς τα αποτελέσματα μέσα από πολλές έρευνες ήταν αμφιλεγόμενα. Κάποιες έρευνες έδειχναν ότι η πρωτεϊνική διατροφή έχει θετικές επιδράσεις στην υγεία ενώ κάποιες άλλες όχι και ειδικά στην καρδιακή υγεία. Οριστικά αποτελέσματα αυτής της διαμάχης έδωσε η έρευνα που ολοκληρώθηκε το 2012 στην Σουηδία με την συμμετοχή 43000 γυναικών ηλικιών από 30 έως 49 και ξεκίνησε από το 1991-1992. Οι επιστήμονες μελέτησαν με ερωτηματολόγια την διατροφική συμπεριφορά των συμμετεχόντων και επίσης η διατροφή τους βαθμολογήθηκε σύμφωνα με την κατανάλωση πρωτεϊνών και υδατανθράκων που είχαν στην καθημερινότητα τους. Πιο συγκεκριμένα σκορ από 2 και πάνω υποδείκνυαν μια διατροφή υψηλή σε υδατάνθρακες και χαμηλή σε πρωτεΐνη ενώ σκορ 20 υποδείκνυε διατροφή υψηλή σε πρωτεΐνη και χαμηλή σε υδατάνθρακες. Οι επιστήμονες με το πέρας της έρευνας παρατήρησαν ότι όσο αυξάνονταν η κατανάλωση πρωτεΐνης στον πληθυσμό τόσο περισσότερες πιθανότητες νοσηρότητας από καρδιοαγγειακά προβλήματα παρουσίαζαν τα μέλη. Παρατηρήθηκε ότι αν μια γυναίκα μείωνε την κατανάλωση των υδατανθράκων της στην καθημερινότητα της κατά 20 γραμμάρια (όσο περιέχει ένα μικρό ψωμάκι για σάντουιτς) και αύξανε την κατανάλωση πρωτεΐνης κατά 5 γραμμάρια (όσο περιέχει 1 βραστό αυγό) αυξάνονταν η πιθανότητα εκδήλωσης καρδιακών παθήσεων κατά 5 %.

Μια έρευνα που εκδόθηκε τον Γενάρη του 2014 από το πανεπιστήμιο της Γρανάδας στην Ισπανία παρουσίασε μέσα από πειράματα σε αρουραίους ότι οι πρωτεϊνικές δίαιτες έχουν αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης νεφρικών λίθων και περαιτέρω νεφρικών παθήσεων. Οι επιστήμονες λοιπόν από το πανεπιστήμιο της Γρανάδας χρησιμοποιώντας δύο διαφορετικές ομάδες αρουραίων πρόσφεραν στην μια ομάδα μια διατροφή όπου το 45 % της συνολικής ενέργειας προέρχονταν από πρωτεΐνη και στην άλλη ομάδα μια διατροφή με φυσιολογική κατανάλωση πρωτεΐνης για 12 εβδομάδες που ισοδυναμεί με 9 χρόνια ανθρώπινης ζωής. Η ομάδα των αρουραίων που κατανάλωσαν την πρωτεϊνική διατροφή παρουσίασαν 10 % πτώση στο βάρος, αλλά το βάρος των νεφρών τους παρουσίασε 22 % αύξηση, τα αιμοφόρα αγγεία των νεφρών παρουσίασαν 13 % αύξηση και η εναπόθεση κολλαγόνου στα αιμοφόρα αγγεία των νεφρών αυξήθηκε κατά 32 %. Επίσης, η αποβολή κιτρικού άλατος στα ούρα μειώθηκε κατά 88 % ενώ η οξύτητα στα ούρα αυξήθηκε κατά 15 %. Η χαμηλή έκκριση κιτρικού άλατος σε συνδυασμό με την αύξηση του μεγέθους των νεφρών αποτελούν αιτία παρουσίας νεφρικών λίθων ενώ η μειωμένη οξύτητα στα ούρα μπορεί να οδηγήσει σε νεφρική ανεπάρκεια.

Οι τελευταίες έρευνες ήρθαν αυτόν τον μήνα από το πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας και από το πανεπιστήμιο του Σύδνεϋ της Αυστραλίας και έδειξαν ότι η πρωτεϊνικές ‘δίαιτες’ είναι εξίσου βλαβερές για τον οργανισμό όσο και το να καπνίζουμε 20 τσιγάρα ημερησίως.

Η έρευνα της Αυστραλίας μελέτησε 3 πληθυσμούς τρωκτικών σε μια πρωτεϊνική διατροφή, σε μια διατροφή χαμηλή σε πρωτεΐνη και υψηλή σε λίπος και μια διατροφή υψηλή σε υδατάνθρακες και χαμηλή σε πρωτεΐνη. Τα τρωκτικά στην πρωτεϊνική διατροφή είχαν χαμηλότερη κατανάλωση φαγητού και το λιγότερο σωματικό λίπος αλλά είχαν μικρό χρόνο ζωής. Τα τρωκτικά της δεύτερης ομάδας παρουσίασαν τα υψηλότερα επίπεδα θνησιμότητας και νοσηρότητας, ενώ τα τρωκτικά με την υψηλή κατανάλωση υδατανθράκων και την χαμηλή κατανάλωση πρωτεΐνης ήταν τα πιο υγιή και έζησαν περισσότερο από κάθε άλλη ομάδα, ασχέτως με το ότι είχαν υψηλότερη κατανάλωση φαγητού και ποσότητα σωματικού λίπους.

Τα αποτελέσματα την Αμερικάνικης έρευνας έγιναν με την μελέτη 6800 ατόμων και παρουσίασαν ότι άτομα άνω των 50 ετών που δήλωσαν υψηλή κατανάλωση ζωικής πρωτεΐνης, όπως πουλερικά, κρέας, αυγά και γαλακτοκομικά είχαν 4 φορές μεγαλύτερες πιθανότητες να πεθάνουν από καρκίνο ή διαβήτη μέσα στα επόμενα 18 χρόνια. Άτομα που δήλωσαν μέτρια κατανάλωση πρωτεΐνης είχαν 3 φορές περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν από καρκίνο σε σχέση με άτομα που κατανάλωναν μικρή ποσότητα πρωτεΐνης. Σε αντίθεση αν η υψηλή κατανάλωση πρωτεΐνης προέρχεται από το ψάρι ή φυτικές πηγές πρωτεϊνών όπως τα όσπρια και οι ξηρού καρποί τότε αυτές οι αυξημένες πιθανότητες καρκινογένεσης εξαλείφονται. Επίσης, η υψηλή κατανάλωση πρωτεΐνης φαίνεται να μειώνει την εκδήλωση καρκίνου για άτομα άνω των 65 ετών λόγω του ότι το ανθρώπινο σώμα μεγαλώνοντας χάνει την δυνατότητα να μεταβολίζει πρωτεΐνες. Σε νεότερες ηλικίες όμως τα αμινοξέα των πρωτεϊνών  μειώνουν την κυτταρική προστασία με αποτέλεσμα το γενετικό μας υλικό DNA να γίνατε πιο επιρρεπές στις καταστροφές που αποτελούν την αιτία καρκινογένεσης.

Η αυξημένη κατανάλωση ζωικών πηγών πρωτεΐνης είτε γίνετε για την απώλεια κιλών είτε είναι συνειδητή επιλογή ελλοχεύει βάσιμους κινδύνους για την υγεία αυτών που την ακολουθούν. Για παράδειγμα η δίαιτα του Dukan γνωρίζουμε ότι προκαλεί απώλεια ενέργειας στην καθημερινότητα μας, δυσκοιλιότητα, αβιταμίνωση και κακή αναπνοή. Επίσης, μια έρευνα το 2012 έδειξε ότι 80 % των ατόμων παγκοσμίως που έχασαν βάρος με την δίαιτα του Dukan το ξαναπήραν σε λιγότερο από 36 μήνες και ο Βρετανικός Διαιτολογικός Σύλλογος την έχει κατατάξει ως την πιο επικίνδυνη εμπορική δίαιτα το 2010, 2011 και το 2012.

Σύμφωνα με την προσωπική μου άποψη καλό είναι να αποφεύγουμε κάθε μορφή ‘δίαιτας’ και να μην καταβάλουμε τον οργανισμό μας προκαλώντας ανεπανόρθωτες ζημιές. Η απώλεια βάρους πρέπει να γίνετε ακολουθώντας υγιεινή ισορροπημένη διατροφή και επιδιώκοντας μια απώλεια από μισό έως ένα κιλό την εβδομάδα για να έχουμε ασφαλή και μόνιμα αποτελέσματα.

 

Καραγιάννης Νικ. BSc, SRD, MPhil

Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος