Το ανοσοποιητικό μας σύστημα αποτελείται από ένα δίκτυο εξειδικευμένων κυττάρων, ιστών, πρωτεϊνών και οργάνων που συνεργάζονται για την προστασία του σώματος μας απέναντι στην ασθένεια. Επικίνδυνα βακτήρια, παράσιτα και ιοί προκαλούν την αντίδραση του ανοσοποιητικού μας συστήματος στην προσπάθεια του να μας προστατεύσει. Το ανοσοποιητικό μας σύστημα χωρίζεται σε έμφυτο και προσαρμοστικό. Η έμφυτη ανοσία αποτελεί την πρώτη γραμμή άμυνας για το σώμα μας και ενεργοποιείται με μηχανισμούς όπως η καταρροή ή η εμφάνιση πυρετού με απώτερο σκοπό να διώξουμε τα παθογόνα από το σώμα μας. Η προσαρμοστική ανοσία αναπτύσσεται κατά την περίοδο της ζωής μας μέσα από την έκθεση σε παθογόνα και ασθένειες ή λόγω του εμβολιασμού. Με αυτό τον τρόπο το σώμα μας παράγει αντισώματα τα οποία εξουδετερώνουν τους παθογόνους οργανισμούς. Υπολογίζεται ότι τα σώμα θέλει 5 με 10 μέρες να παράγει τα κατάλληλα αντισώματα για την καταπολέμηση των παθογόνων.

Ένα δυνατό ανοσοποιητικό σύστημα είναι σημαντικό για την υγεία μας αλλά η περαιτέρω ενίσχυση του έμφυτου ανοσοποιητικού συστήματος θα οδηγούσε σε διαρκή συμπτωματολογία πυρετού και καταρροής, που δεν θα ήταν ευχάριστο για κανένα. Σε ότι αφορά την ενίσχυση του προσαρμοστικού ανοσοποιητικού συστήματος, ο εμβολιασμός αποτελεί μια καλή πρακτική και με αυτό τον τρόπο κρατάμε το ανοσοποιητικό μας σύστημα ‘ετοιμοπόλεμο’ έτσι ώστε όταν προσβαλλόμαστε από συγκεκριμένα παθογόνα η αντίδραση του οργανισμού μας είναι πολύ πιο άμεση. Παράλληλα όμως υπάρχουν πολλά σκευάσματα τα οποία δηλώνουν ότι βοηθούν στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού μας σκευάσματος. Το θέμα που προκύπτει όμως είναι ότι το ανοσοποιητικό μας σύστημα αποτελείται από μια πληθώρα κυττάρων και η ενίσχυση αυτών δεν σημάνει απαραίτητα ότι είναι κάτι θετικό. Ακόμα και σήμερα αποτελεί ένα επιστημονικό μυστήριο ποια συγκεκριμένα κύτταρα πρέπει να ενισχυθούν. Το σώμα παράγει διαρκώς μια ομάδα κυττάρων που ονομάζονται λευκά αιμοσφαίρια τα οποία με την σειρά τους χωρίζονται σε πέντε ομάδες κυττάρων τα ουδετερόφιλα, τα ηωσινόφιλα, τα βεσεόφιλα, τα λεμφοκύτταρα και τα μονοκύτταρα.

Ενώ για τους περισσότερους το ανοσοποιητικό μας σύστημα λειτουργεί επαρκώς, υπάρχουν περιπτώσεις όπου το ανοσοποιητικό μας σύστημα είτε υπερλειτουργεί είτε υπολειτουργεί. Περιπτώσεις υπολειτουργίας παρουσιάζονται στις πρωταρχικές διαταραχές ανοσοανεπάρκειας όπου γεννιόμαστε με ένα ελλιπές ανοσοποιητικό σύστημα ή στις δευτερογενείς διαταραχές ανοσοανεπάρκειας όπου το ανοσοποιητικό μας σύστημα προσβάλλεται από περιβαλλοντολογικούς παράγοντες όπως είναι η ασθένεια του AIDS, ο υποσιτισμός ή η χημειοθεραπεία. Υπερλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος παρατηρείται στις περιπτώσεις της αλλεργίας και των αυτοάνοσων νοσημάτων.

Το ανοσοποιητικό μας σύστημα είναι η συλλογική συνεργασία διαφορετικών ιστών του σώματος και πιο συγκεκριμένα των λεμφαδένων, των αμυγδαλών, της σπλήνας, του μυελού των οστών και του θύμου αδένα. Όλοι αυτοί οι ιστοί λειτουργούν σε ισορροπία για την επαρκή λειτουργία του ανοσοποιητικού μας συστήματος και ακόμα και σήμερα μαθαίνουμε καινούργια πράγματα για τον τρόπο που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Ενώ δεν έχει εντοπιστεί κάποιος συγκεκριμένος παράγοντας που να τονώνει την δράση του ανοσοποιητικού μας συστήματος, ένας υγιής τρόπος ζωής σίγουρα βοηθάει. Πιο συγκεκριμένα αυξημένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, συχνή άσκηση, διατήρηση φυσιολογικού βάρους, αποφυγή του καπνίσματος, φυσιολογική κατανάλωση αλκοόλ, επαρκής ύπνος, συχνό πλύσιμο των χεριών μας και ψυχική ηρεμία αποτελούν μερικούς βασικού παράγοντες στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού μας συστήματος.

Σε ότι αφορά την διατροφή έχει βρεθεί ότι όταν είναι μη ισορροπημένη και υποσιτιζόμαστε από συγκεκριμένα διατροφικά στοιχεία αυτό έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία μας. Η έλλειψη ψευδαργύρου στους ηλικιωμένους έχει βρεθεί να περιορίζει την δράση του ανοσοποιητικού συστήματος απέναντι στην φλεγμονή. Η βιταμίνη D ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα του νεογνού κατά την περίοδο της κύησης, ενώ έχει προστατευτικές ιδιότητες απέναντι στον καρκίνο του εντέρου και τις αναπνευστικές ασθένειες. Η κατανάλωση διαλυτών ινών (π.χ. κριθάρι, βρώμη, φρούτα, φασόλια) ενισχύει τις αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες του σώματος για πιο άμεση ανάρρωση. Οι αντιοξειδωτικές ουσίες και πιο συγκεκριμένα η ρεσβερατρόλη (π.χ. κρασί, σταφύλι) ενισχύουν την έμφυτη ανοσία. Τα προβιοτικά ενισχύουν την προστασία του σώματος μας απέναντι στην δράση των αντιβιοτικών και κρατούν το ανοσοποιητικό μας ‘ετοιμοπόλεμο’. Τα απαραίτητα λιπαρά οξέα (ω-3 & ω-6, π.χ. ψάρι, θαλασσινά) ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα ατόμων που υπολειτουργεί. Η κουρκουμίνη που βρίσκεται στο κουρκουμά και το κάρυ ενισχύει την δράση του ανοσοποιητικού συστήματος και μας προστατεύει απέναντι στο Αλτσχάϊμερ. Από την άλλη, μια διατροφή υψηλή σε λίπος και ανθυγιεινά τρόφιμα έχει βρεθεί να προκαλεί την απότομη / άγρια αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος ανάλογα με τις βακτηριακές μολύνσεις. Πάντως, η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής δεν φάνηκε να βοηθά την δράση του ανοσοποιητικού μας συστήματος περισσότερο από μια ισορροπημένη διατροφή.

Η άσκηση αποτελεί άλλο ένα παράγοντα ενίσχυσης του ανοσοποιητικού συστήματος και πιο συγκεκριμένα 20 λεπτά την ημέρα έχει βρεθεί ότι προκαλεί αντιφλεγμονώδη αντίδραση σε κυτταρικό επίπεδο. Περιπτώσεις έντονης σωματικής δραστηριότητας που μπορεί να έχουν αρνητική επίδραση στη δράση του ανοσοποιητικού μας συστήματος μπορούν να περιοριστούν με την κατανάλωση 30 με 60 γραμμαρίων υδατανθράκων κάθε μια ώρα.

Περαιτέρω παράγοντες όπως ο ελλιπής ύπνος μειώνει την άμεση αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος στην εκδήλωση ασθενειών και την παραγωγή λευκών αιμοσφαιρίων, ενώ ο επαρκής ύπνος ενισχύει την μνήμη του ανοσοποιητικού μας συστήματος σε παθογόνα που αντιμετώπισε στο παρελθόν. Η φυσιολογική έκθεση στο ακτινοβολία του ηλίου έχει βρεθεί να ενισχύει το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Η ψυχολογία μας φαίνεται να επηρεάζει πολύ την δράση του ανοσοποιητικού συστήματος. Το χρόνιο στρες και η κοινωνική απομόνωση μειώνουν την δράση του ανοσοποιητικού μας συστήματος και μας κάνουν πιο επιρρεπείς στις μολύνσεις. Από την άλλη κάτι απλό όπως το τραγούδι βρέθηκα σε καρκινοπαθείς να ενισχύει την δράση του ανοσοποιητικού συστήματος και να λειτουργεί αγχολυτικά.

Βλέπουμε λοιπόν ότι βασικές συνήθειες που σχετίζονται με έναν υγιή τρόπο ζωής μπορούν να ενισχύσουν την δράση του ανοσοποιητικού μας συστήματος και την ευημερία μας πολύ περισσότερο από οποιοδήποτε συμπλήρωμα διατροφής.

Καραγιάννης Νικόλαος BSc, SRD, MPhil

Διαιτολόγος – Dietitian

 

Link: MedicalNewsToday