Ο καρκίνος αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου στη χώρα μας και που ευθύνεται για 25.000 περίπου θανάτους το χρόνο. Οι Έλληνες, παρόλα αυτά, παραμένουν πρωταθλητές στο κάπνισμα, στην έλλειψη φυσικής άσκησης, στην παχυσαρκία, ενώ η διατροφή τους απέχει κατά 50% από το πρότυπο της Μεσογειακής Διατροφής. Επιπλέον, οι Έλληνες σε μεγάλο ποσοστό δεν κάνουν τις βασικές προληπτικές εξετάσεις, ενώ πολλοί από αυτούς είναι ανεπαρκώς ενημερωμένοι σχετικά με τον καρκίνο, με αποτέλεσμα οι θάνατοι από ορισμένους συχνούς αλλά προλήψιμους καρκίνους να αυξάνουν σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στις άλλες ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου. Υπάρχουν σήμερα αρκετές μελέτες που εξερευνούν τα αίτια αυτής της ασθένειας και ένα μεγάλο ποσοστό από αυτές δείχνουν πως η διατροφή παίζει μεγάλο ρόλο στην πρόληψη της.
Καρκίνος και Διατροφή: Αιτίες και Συμβουλές
Όπως ήδη είπαμε, ο καρκίνος επηρεάζει 1 στους 3 ανθρώπους σε κάποια φάση της ζωής τους και περισσότερο από το 70 % των περιπτώσεων που έχουν διαγνωστεί συμβαίνει σε άτομα άνω των 65. Επίσης, 2 στους 3 θανάτους λόγω καρκινογένεσης θα μπορούσαν να αποφευχθούν με σωστή διατροφή και τρόπο ζωής. Ο όρος «καρκίνος» περιλαμβάνει μια μεγάλη ποικιλία από κακοήθεις όγκους, οι οποίοι κατηγοριοποιούνται σε 81 διαφορετικούς τύπους, και επηρεάζει το κάθε όργανο και ιστό που έχουμε στο ανθρώπινο σώμα.
Οι κύριες περιβαλλοντολογικές αιτίες που προκαλούν καρκίνο είναι:
- Το κάπνισμα το οποίο ευθύνεται για 9 από τις 10 περιπτώσεις του καρκίνου του πνεύμονα και αυξάνει την πιθανότητα καρκινογένεσης άλλων ιστών που εκτίθενται στα καρκινογόνα του ταμπάκου, όπως είναι ο καρκίνος του στόματος, λαιμού, οισοφάγου, στομάχου, νεφρών και κύστης.
- Η ηλιακή ακτινοβολία ευθύνεται για τον καρκίνο του δέρματος.
- Ορισμένοι ιοί μπορεί να επηρεάσουν το γενετικό υλικό των κυττάρων και να προκαλέσουν καρκινογένεση όπως ο HPV (σεξουαλικά μεταδιδόμενος ιός), ο οποίος συνδέεται με τον καρκίνο τραχήλου στις γυναίκες και το ελικοβακτηρίδιο που συνδέεται με το καρκίνο του στομάχου.
- Η έκθεση σε τοξικές ουσίες, όπως ο ασβέστης, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες που δεν υπάρχουν έλεγχοι περιβαλλοντολογικής φύσεως.
- Η έκθεση σε ραδιενεργή ακτινοβολία προκαλεί λευχαιμία.
- Η παχυσαρκία στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση αυξάνει τις πιθανότητες να παρουσιάσουν καρκίνο του μαστού και του ενδομήτριου λόγω της επιρροής στην παραγωγή οιστρογόνων. Επίσης, η αυξημένη κατανάλωση ενέργειας σε συνδυασμό με την παχυσαρκία προκαλούν καρκίνο του εντέρου.
- Η μη-ισορροπημένη διατροφή μπορεί να οδηγήσει στην καρκινογένεση και πιο συγκεκριμένα η υψηλή κατανάλωση κόκκινου και βιομηχανοποιημένου κρέατος είναι συνδεδεμένη με τον καρκίνο του εντέρου. Επίσης, η χαμηλή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών φαίνεται να ευθύνεται για διαφορετικούς καρκίνους, αλλά πιο συγκεκριμένα για τον καρκίνο του εντέρου και στομάχου. Υπάρχουν ορισμένες βιταμίνες που βρίσκονται σε πληθώρα στα φρούτα και στα λαχανικά, που είναι γνωστό ότι έχουν προστατευτικές ιδιότητες σε ότι αφορά τον καρκίνο, όπως είναι η βιταμίνη Α, C, E και η καροτίνη. Παρόλα αυτά η κατανάλωση συμπληρωμάτων διατροφής με υψηλές ποσότητες αυτών των βιταμινών δεν ενδείκνυται και είναι προτιμότερο να καταναλώνουμε φρούτα και λαχανικά που περιέχουν πολλά διατροφικά στοιχεία, τα οποία δεν έχουν ανακαλυφθεί ακόμα και οι προστατευτικές ιδιότητες αυτών στον οργανισμό δεν είναι ακόμη γνωστές. Τέλος η χαμηλή κατανάλωση φυτικών ινών είναι συνδεδεμένη με τον καρκίνο του εντέρου. Οι φυτικές ίνες βοηθούν στο να μετακινηθούν γρηγορότερα τα κόπρανα κατά μήκος του εντέρου με αποτέλεσμα το έντερο να εκτίθεται λιγότερο στις καρκινικές ουσίες.
Μερικές οδηγίες σε ότι αφορά την προστασία μας από τον καρκίνο σε σχέση με την διατροφή
- Διατηρήστε φυσιολογικό βάρος για το ύψος σας.
- Καταναλώνετε μεγάλη ποικιλία φρούτων και λαχανικών και προσπαθήστε να ξεπερνάτε τις 5 μερίδες ημερησίως.
- Προτιμήστε σιτηρά ολικής αλέσεως και άλλα, όπως το κριθάρι, η σίκαλη και η βρώμη.
- Έχετε χαμηλή κατανάλωση κόκκινου και βιομηχανοποιημένου κρέατος και μην καταναλώνετε πάνω από 90 γραμμάρια την ημέρα ή 8-10 μερίδες την εβδομάδα.
- Προσοχή στην κατανάλωση αλκοόλ: 3-4 μονάδες την ημέρα για άνδρες και 2-3 για τις γυναίκες.
Αποφεύγετε την κατανάλωση συμπληρωμάτων διατροφής, εκτός εάν είναι αδήριτη ανάγκη.
Νικόλαος Καραγιάννης BSc, SRD, MPhil
Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
