Η σωματική άσκηση στον σακχαρώδη διαβήτη αποτελεί σημαντικό βοήθημα για την θεραπεία του ακόμη από την εποχή του Αριστοτέλη. Παρόλα αυτά, πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι πάνω από το 50% των διαβητικών δεν συμμετάσχουν σε κάποιο πρόγραμμα άσκησης. Οι διαιτολόγοι, όσο και οι γιατροί, είναι υποχρεωμένοι λοιπόν να ενημερώσουν τους ασθενείς, αλλά και να τους βοηθήσουν, ώστε να συνειδητοποιήσουν τα οφέλη, αλλά και τους πιθανούς κινδύνους της σωματικής άσκησης.
Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι το αποτέλεσμα της ελλιπής έως μηδενικής παραγωγής ινσουλίνης από το πάγκρεας. Η ινσουλίνη είναι αναβολική ορμόνη η οποία βοηθάει στην μεταφορά της γλυκόζης από το αίμα στους ιστούς του σώματος. Η γλυκόζη αποτελεί ένα στοιχείο από το οποίο το κύτταρο λαμβάνει ενέργεια για τις κυτταρικές του λειτουργίες. Παράλληλα, αυτοί που πάσχουν από διαβήτη μπορεί να παρουσιάζουν και ελλιπή ευαισθησία των ιστών τους στη δράση της ινσουλίνης, σε σύγκριση με τους υγιείς ανθρώπους. Συνεπώς, αυτή η δυσλειτουργία του ενδοκρινικού συστήματος μπορεί να προκαλέσει υπεργλυκαιμία καθώς και υπογλυκαιμία στο σώμα.
Η φυσική εξάσκηση μειώνει τη γλυκόζη στο αίμα, όπως ακριβώς και η ινσουλίνη. Αυτό δεν θα έπρεπε να αποθαρρύνει τους διαβητικούς από το να εξασκούνται συχνά, διότι τα θετικά αποτελέσματα σε ότι αφορά τα καρδιοαγγειακά προβλήματα, τον έλεγχο του βάρους και του διαβήτη, είναι πολύ περισσότερα από τα αρνητικά. Παρόλα αυτά, μερικές μορφές εξάσκησης απαιτούν την λήψη διατροφικών μέτρων με τη μορφή των επιπλέων υδατανθράκων για να εμποδίσουμε την υπογλυκαιμία.
Η ποσότητα των επιπλέων υδατανθράκων που πρέπει να καταναλωθεί από τον ασθενή εξαρτάται από την ένταση και την χρονική περίοδο της φυσικής εξάσκησης. Για παράδειγμα, ένα 20λεπτό περπάτημα μπορεί να μην χρειάζεται την επί πλέον κατανάλωση υδατανθράκων, αλλά για ένα παιχνίδι σκουός ( μικρό σε διάρκεια αλλά έντονης δραστηριότητας) μπορεί να χρειάζεται 10 με 20 γραμμάρια υδατανθράκων πριν την έναρξη της φυσικής άσκησης. Η παρατεταμένη φυσική εξάσκηση απαιτεί την επιπλέον κατανάλωση υδατανθράκων τόσο στην αρχή, όσο και κατά τη διάρκεια της άσκησης.
Η λήψη επιπλέον υδατανθράκων μπορεί να είναι απαραίτητη μετά την ολοκλήρωση της φυσικής εξάσκησης, ιδιαίτερα εάν ήταν έντονη και δεν υπάρχει κάποιο γεύμα προγραμματισμένο αμέσως μετά το τέλος της. Οι συνέπειες της υπογλυκαιμίας είναι πιθανό να επιμείνουν για ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα μετά τη φυσική άσκηση και ο ασθενής μπορεί να αιφνιδιαστεί από μία κρίση υπογλυκαιμίας πολλές ώρες μετά την ολοκλήρωση της φυσικής δραστηριότητας.
Επίσης, ο τύπος του υδατάνθρακα που πρέπει να καταναλωθεί εξαρτάται από τη φύση της φυσικής εξάσκησης που λαμβάνει χώρα. Απλοί υδατάνθρακες που απορροφούνται γρήγορα ( π.χ. αθλητικά ποτά ενέργειας, μικρά κομμάτια σοκολάτα κ.τ.λ.) μπορούν να χρησιμοποιηθούν πριν το ξεκίνημα έντονης σωματικής δραστηριότητας. Από την άλλη πλευρά, οι σύνθετοι υδατάνθρακες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για άσκηση μεγάλης διάρκειας (π.χ. σάντουιτς ή ημί-γλυκα μπισκότα κ.τ.λ.) τόσο πριν, όσο και μετά.
Το γεγονός ότι ο ασθενής που πάσχει από διαβήτη μπορεί εύκολα να μετρήσει τη ποσότητα γλυκόζης στο αίμα του βοηθάει στο να ελέγξει πόσο αλλά και τι τύπου επιπλέον υδατάνθρακες χρειάζεται, έτσι ώστε να ανταπεξέλθει στη φυσική δραστηριότητα που έχει επιλέξει. Επίσης, η παροχή διατροφικής ανάλυσης των προϊόντων έχει διευκολύνει τον ασθενή στο να επιλέγει το κατάλληλο σνακ και να λαμβάνει μια συγκεκριμένη ποσότητα υδατανθράκων, η οποία είναι απαραίτητη για την αποφυγή της ανεπιθύμητης κρίσης υπογλυκαιμίας.
Μερικές φορές η ινσουλίνη ή η δόση των φαρμάκων για το διαβήτη μπορεί να χρειαστεί να μειωθεί, είτε βραχυπρόθεσμα για έντονη δραστηριότητα, είτε μακροπρόθεσμα, εάν υπάρχει μόνιμη αύξηση στη καθημερινή φυσική δραστηριότητα του ασθενή. Παρόλα αυτά, αυτές οι αλλαγές πρέπει να γίνουν κάτω από κλινική καθοδήγηση, διότι εάν η παροχή ινσουλίνης στον ασθενή είναι ανεπαρκής δεν θα μπορεί ο οργανισμό του να απορροφήσει επαρκώς τη γλυκόζη, και συνεπώς ο έλεγχος του διαβήτη από τον ασθενής θα είναι ανεπαρκής.
Νικόλαος Καραγιάννης BSc, SRD, MPhil
Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
