Ο καταγεγραμμένος αριθμός ατόμων που πάσχουν από άνοια αυξάνεται σταδιακά σε ολόκληρο το πλανήτη και ειδικότερα στις αναπτυγμένες χώρες. Σήμερα υπάρχουν 141.000 ασθενείς στην Ελλάδα, 5.000.000 στην Ευρώπη και 24.500.000 παγκοσμίως. Η άνοια μπορεί να έχει πολλά πρόσωπα και πολλές αιτίες, μα η βελτίωση της ποιότητας ζωής όσων πάσχουν από αυτή δεν είναι σε καμιά περίπτωση αδύνατη. Ένα καθοριστικό ρόλο ως προς αυτό μπορεί να παίξει και η διατροφή του ασθενή.
Η άνοια (όπως το Αλτζχάιμερ) είναι μία γενική περιγραφή διαφόρων ασθενειών που οφείλονται σε καταστροφικές παθολογικές αλλαγές στον εγκεφαλικό ιστό με αποτέλεσμα τη σταδιακή υποχώρηση των διανοητικών λειτουργιών του ασθενή. Η άνοια χαρακτηρίζεται από φθίση της ικανότητας του ασθενή να θυμάται, να μαθαίνει, να καταλάβει, να επικοινωνεί και να αναλύει λογικές καταστάσεις. Επίσης, παρατηρείται η βαθμιαία απώλεια ικανοτήτων, απαραίτητων στην καθημερινότητα, όπως και αλλαγές στην προσωπικότητα και συμπεριφορά του ασθενή. Η άνοια παρουσιάζεται μετά την ηλικία των 40 και τα ποσοστά εμφάνισης της αυξάνονται με την αύξηση της ηλικίας. Οι πάσχοντες μπορεί να βρίσκονται σε καλή φυσική κατάσταση, σε γενικές γραμμές, μα να πάσχουν από άνοια για χρόνια. Τα συμπτώματα της ασθένειας οδηγούν εν τέλει σε αυξημένη αδυναμία και ο θάνατος επέρχεται από λοίμωξη ή σταδιακή ανεπάρκεια οργάνων.
Άνοια και Διατροφή
Η άνοια όπως είναι κατανοητό θα επηρεάσει τη διατροφική συμπεριφορά του ασθενή. Στα πρωταρχικά στάδια της άνοιας ο ασθενής μπορεί να ξεχνάει να φάει ή να ξεχνάει ότι έφαγε, μπορεί να καταναλώνει πολύ ζεστό φαγητό αγνοώντας το πόσο ζεστό είναι. Μπορεί ακόμη να αλλάξει τις διατροφικές του συνήθειές και να παρουσιάσει προτίμηση στις έντονες γεύσεις όπως το γλυκό, το αλμυρό και το καυτερό ή να παρουσιάσει και περίεργες διατροφικές συνήθειες (π.χ. να καταναλώσει ένα ολόκληρο μπουκάλι κέτσαπ). Σε πιο προχωρημένο στάδιο ο ασθενής αδυνατεί να μασήσει σωστά ή να καταπιεί το φαγητό του ή και να καταναλώσει φαγητό γενικότερα. Επίσης, λόγω των επεισοδίων αναστάτωσης και ακατάπαυστου βηματισμού που συχνά παρουσιάζουν οι ασθενείς, οι ανάγκες τους για ενέργεια είναι αυξημένες. Σε πολύ προχωρημένα στάδια της ασθένειας παρατηρείται η απόρριψη του φαγητού από τον ασθενή ή και ακόμα η αδυναμία να το αναγνωρίσει, καθώς και καταστάσεις αφασίας, απραξίας και αδυναμίας του ασθενή να καταπιεί.
Είναι λοιπόν πολύ πιθανό ο ασθενής να είναι υποσιτισμένος και η διατροφή του να είναι χαμηλή σε θρεπτικές ουσίες. Είναι πιθανό να πάσχει από ανορεξία ή έλλειψη ενδιαφέροντος προς το φαγητό λόγω κατάθλιψης ή λόγω αποδυνάμωσης των αισθητήριων της γεύσης και της όσφρησης. Επίσης, μπορεί να αρνείται να φάει λόγω σύγχυσης ή παρανοϊκής συμπεριφοράς ή λόγω αδυναμίας του να ταΐσει τον εαυτό του και να μασήσει ή να καταπιεί την τροφή του.
Διατροφικές Συμβουλές
Καλό είναι να προσφέρουμε πολλά και συχνά γεύματα μέσα στη μέρα έτσι ώστε να συνηθίζει να τρώει και να βρίσκεται σε μια καθημερινή ρουτίνα σε σχέση με το φαγητό. Επίσης, καλό είναι να προσφέρουμε ποικιλία τροφίμων στον ασθενή και ειδικότερα αυτά που ξέρουμε ότι προτιμά. Καλό είναι εξίσου να προσφέρουμε φαγητό το οποίο μπορεί να φάει από μόνος του και αν αδυνατεί να χρησιμοποιήσει μαχαιροπήρουνα να του προσφέρουμε φαγητό που τρώγεται με τα χέρια, όπως σάντουιτς, πατατάκια, αυγά βραστά, μπανάνες κ.α. Τα κύρια γεύματα, όπως το μεσημεριανό, είναι καλό να είναι πλούσια σε ενέργεια και θρεπτικά συστατικά. Σημαντική είναι και η επαρκής κατανάλωση υγρών που μπορεί να επιτευχθεί και με άλλα μέσα πέραν του νερού, όπως οι χυμοί, το γάλα, οι σούπες, το ζελέ και οι σάλτσες. Είναι σημαντικό ο ασθενής να μην χάσει βάρος και να έχει επαρκής κατανάλωση θρεπτικών ουσιών. Το φαγητό του ασθενή πρέπει λοιπόν να εμπλουτιστεί ώστε να αυξηθεί και η ενέργεια που καταναλώνει. Προς αυτή την κατεύθυνση, η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής είναι ένας καλός τρόπος για να εξασφαλίσουμε επαρκή κατανάλωση ενέργειας και θρεπτικών συστατικών.
Νικόλαος Καραγιάννης BSc, SRD, MPhil
Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
