Δεκάδες επιστημονικές μελέτες, στην προσπάθεια τους να ερευνήσουν τις αιτίες της παχυσαρκίας και του διαβήτη, κάνουν λόγω για «ένοχα γονίδια» στον οργανισμό μας, σύμφωνα όμως με την πρωτοποριακή θεωρία του Προφέσορα Νήλ, οι μοναδικοί ‘ένοχοι’ της ραγδαίας εξάπλωσης αυτών των σύγχρονων νόσων είναι οι άσχημες διατροφικές μας συνήθειες και η καθιστική ζωή που εμείς επιλέγουμε.
Το 1962 ο Προφέσορας Νήλ (Professor Neel) παρουσίασε την θεωρεία του «φειδωλού γονότυπου» στην προσπάθεια του να εξηγήσει την απότομη αύξηση του διαβήτη στις βιομηχανοποιημένες κοινωνίες. Η θεωρεία στηρίζεται στην παλαιολιθική εποχή και στο πως εξελίχθηκαν τα ανθρώπινα γονίδια σε σχέση με τον ανθρώπινο μεταβολισμό. Σύμφωνα με την θεωρία αυτή οι πρόγονοι μας (50.000-10,000 π.Χ.) ζούσαν διαδοχικές περιόδους στις οποίες είχαν άφθονη τροφή και περιόδους κατά τη διάρκεια των οποίων βίωναν στέρηση τροφής. Οι πρόγονοι μας ήταν κυνηγοί και συλλέκτες καρπών και αυτό είχε ως αποτέλεσμα την αδυναμία να έχουν σταθερή διαθεσιμότητα φαγητού στην κοινωνία τους. Αυτή η εναλλαγή παρουσίας και απουσίας τροφής είχε ως αποτέλεσμα την εξελικτική διεργασία των γονιδίων έτσι ώστε να αναπτυχθούν μηχανισμοί στον μεταβολισμό του ανθρώπου, οι οποίοι θα επέτρεπαν την ικανή και αποδοτική χρήση και αποθήκευση της ενέργειας που παρέρχονταν από την τροφή.
Ο τρόπος ζωής τον προγόνων μας ήταν πάρα πολύ διαφορετικός από τον τρόπο ζωής του σημερινού ανθρώπου. Η απαίτηση για τροφή ήταν η πιο κοινή ανησυχία του προϊστορικού ανθρώπου. Εξαιτίας αυτής οι άνδρες κυνηγούσαν 1 με 4 μέρες την εβδομάδα και οι γυναίκες συγκέντρωναν καρπούς κάθε 2 με 3 μέρες. Όπως είναι κατανοητό ο τρόπος ζωής τους ήταν απόλυτα χειρονακτικός και είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της μυικής τους μάζας. Αυτό με την σειρά του σημαίνει πως οι θερμικές τους ανάγκες ήταν της τάξης των 3.000 με 3.500 θερμίδες ημερησίως, σε αντίθεση με το σύγχρονο άνθρωπο που υπολογίζεται ότι χρειάζεται κατά μέσο όρο 2.000 με 2.500 θερμίδες ημερησίως. Επίσης, η διατροφή των παλαιολιθικών προγόνων μας, τις περιόδους που δεν υπήρχε έλλειψη τροφής, ήταν πολύ υψηλή σε πρωτεΐνη και φυτικές ίνες, ενώ πολύ χαμηλή σε λίπος και σε ζάχαρη. Κάτω λοιπόν από αυτές τις συνθήκες, σύμφωνα με τον Προφέσορα Νήλ αναπτύχθηκε ο «φειδωλός γονότυπος» ο οποίος επέτρεπε στον οργανισμό να διατηρεί καλύτερα την ενέργεια με την μορφή του λίπους καθώς και το γλυκογόνο (μορφή αποθήκευσης υδατανθράκων) στους μύες έτσι ώστε να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στις περιόδους του λοιμού, αλλά και στον απόλυτα χειρονακτικό τρόπο ζωής τους.
Σε αντίθεση ο σύγχρονος άνθρωπος έχει ένα καθιστικό τρόπο ζωής σε συνδυασμό με μια διατροφή υψηλή σε λίπος και ζάχαρη, χαμηλή σε φυτικές ίνες και μεσαίας κατανάλωσης σε πρωτεΐνη. Παράλληλα η πρόσβαση στο φαγητό στην εποχή μας είναι πολύ πιο εύκολη και συνδυάζεται με τεράστια ποικιλία και προσφορά. Όπως είναι κατανοητό λοιπόν, όταν ο «φειδωλός γονότυπος» βρέθηκε στην σημερινή εποχή οδήγησε στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας και του διαβήτη ως αποτέλεσμα της αυξημένης παραγωγής ινσουλίνης από τον οργανισμό και της αντίστασης του σε αυτή.
Συνεπώς η θεωρεία του «φειδωλού γονότυπού» μπορεί να εξηγήσει εν μέρει την αύξηση της παχυσαρκίας και του διαβήτη στις αναπτυγμένες κοινωνίες. Επίσης, χώρες όπου έχουν ανεπαρκής διαθεσιμότητα φαγητού και κατά κύριο λόγω χειρονακτικό τρόπο ζωής, όπως η Αιθιοπία και η Υεμένη, έχουν χαμηλά ποσοστά παχυσαρκίας και διαβήτη στον πληθυσμό τους. Από την άλλη φυλές Ινδιάνων που ζούσαν απομονωμένες για χρόνια στην Αμερική με το που ήρθαν σε επαφή με τον αναπτυγμένο πολιτισμό παρουσίασαν απότομη αύξηση περιστατικών παχυσαρκίας και διαβήτη στον πληθυσμό τους και μάλιστα σε μεγαλύτερα ποσοστά από αυτά των σύγχρονων πολιτισμών.
Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η συγκεκριμένη θεωρία του «φειδωλού γονότυπού» αν και δεν βασίζεται στην ύπαρξη απτών επιστημονικών δεδομένων και εκτεταμένων μελετών, παρόλα αυτά έγινε απόλυτα δεκτή από ολόκληρο τον ακαδημαϊκό κόσμο. Συνεπώς, είναι δόκιμο να πούμε πως η φυσική εξάσκηση και η σωστή διατροφή είναι ο μόνος τρόπος που φαίνεται ότι ταιριάζει με τα γονίδια μας.
Νικόλαος Καραγιάννης BSc, SRD, MPhil
Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
